Wij van Vaarwijs geven ook marifoon cursussen en tijdens die cursussen leren wij de cursisten ook iets over de tijd en de taal.
Meestal vertellen wij daarbij dat het vroeger Greenwich Mean Time was en tegenwoordig UTC. Dit is een beetje kort door de bocht, ik kwam daar achter toen ik van een vriend een berichtje kreeg dat hij om 20.00 uur lokale tijd Vietnam vertrok. Ik zocht op Google wat het tijdverschil was en zag tot mijn grote verbazing dat Google nog GMT gebruikt! Toen ben ik verder gaan kijken hoe het nu precies zat. Omdat uit te kunnen leggen is het handig om eerst iets van de verschillende tijdzones te weten.
P.S. Vietnam heeft een tijdverschil in de winter van 6 uur later als Nederland
Hoe zijn tijdzones ontstaan?
Om te weten hoe laat het is, hebben mensen zich van oudsher gebaseerd op de stand van de zon. Een zonnewijzer duidde de juiste tijd aan. Elke plek hanteerde zijn eigen tijd. Tijdsverschillen werden amper ervaren omdat mensen heel weinig ver reisden omdat het nog veel tijd in beslag nam. Bovendien was communicatie over lange afstand nog niet zo’n noodzaak.
Dat veranderde in de 19e eeuw, met de snelle ontwikkeling van transport en communicatie (denk aan spoorwegen en telefonie) en met de toenemende internationale handel. De nood aan een eenvormig systeem om tijd te bepalen groeide. Eind 19e eeuw werd afgesproken om de aarde op te delen in de tijdzones die we nu kennen. Dat gebeurde volgens meridianen, ingebeelde “lijnen” over het aardoppervlak van noord naar zuid, van pool naar pool.
Meridianen verbinden punten met eenzelfde lengtegraad. De aarde, met een omtrek van 360 graden, draait in 24 uur om haar as. Als je ze opdeelt in 24 verticale zones van elk 1 uur, is iedere tijdzone 15 graden breed. Als nulmeridiaan, het startpunt, werd geopteerd voor de meridiaan door het Greenwich, een stadsdeel van Londen. Op basis daarvan kunnen mensen wereldwijd berekenen welk uur het elders is.
Greenwich Mean Time (GMT)
Elke tijdzone krijgt een andere naam. Zo ligt Nederland in de MET, de Midden-Europese Tijd (Engels: CET, Central European Time), de zone meteen rechts naast GMT, waar dus een uurverschil van GMT +1 geldt). Dat betekent dat het bij ons even laat is als pakweg Noorwegen of Angola.
De Greenwich Mean Time (GMT) is het ijkpunt. De lengtegraad bedraagt 0 en loopt dwars door het gebouw van de Royal Observatory van Greenwich. De betekenis voor tijdsafspraken die eind 19e eeuw gemaakt zijn: als de zon er op zijn hoogste punt aan de hemel staat in het zuiden, is het precies 12 uur ‘s middags, 12.00 GMT.
Het “probleem” met GMT is dat een volledige omwenteling van de aarde om zijn eigen as niet exact 24 uur duurt én dat de aarde in een elliptische baan om de zon draait, waardoor de rotatietijd soms trager verloopt. 12.00 GMT is met andere woorden niet noodzakelijkerwijs altijd het tijdstip waarop de zon door de nulmeridiaan in Greenwich gaat en zijn hoogste punt aan de hemel bereikt.
UTC
Naast GMT zie je ook vaak de afkorting UTC (Universal Time Coordinated) verschijnen. Wat is het verschil?
GMT is een astronomische tijd, gebaseerd op de stand van zon en de omwenteling van de aarde. Maar omdat daar variaties op zitten, is die tijd niet altijd even “geschikt” om te gebruiken voor elk doeleinde. Daarom werd in de jaren 70 UTC in het leven geroepen. Een standaardtijd, gebaseerd op de internationale atoomtijd. Hij wordt onderhouden door een groot aantal atoomklokken in laboratoria wereldwijd.
UTC (atoomtijd) en GMT (rotatietijd) komen in de praktijk zo goed als overeen, er zit amper een tijdsverschil op. Maar het is er wel, en om die minieme afwijkingen te compenseren, moeten er af en toe schrikkelsecondes worden ingevoerd.
UTC wordt toegepast in bijvoorbeeld de (internationale) scheep- en luchtvaart, in communicatiekanalen (denk aan wereldradio), bij weerdiensten en in toepassingen als de digitale tachograaf. UTC vervangt in het algemeen steeds vaker GMT als officiële basis om de tijdszones te benoemen, al is UTC zelf geen tijdzone. Nederland zit in de wintertijd op UTC +1 en in de zomertijd op UTC +2
Marifooncursus
Heb je na aanleiding van bovenstaand artikel interesse gekregen om meer te weten van tijd en taal met de marifoon, geef je dan op voor een cursus marifoon.
Bronnen: Google, VRT.be
